Τι κάνουμε την Καθαρή Δευτέρα; Τρώμε λαγάνα και πετάμε αετό! Τρώμε και άλλα βέβαια αλλά εμείς να σταθούμε σ΄αυτό το ιδιαίτερο και τόσο αγαπητό ψωμί, τη λαγάνα μας, που έχει ιστορία αρχαία! Είναι η πρωταγωνίστρια άλλωστε στο καθαροδευτεριάτικο τραπέζι, όσα σαρακοστιανά καλούδια κι αν του προσθέσουμε…
Άζυμος άρτος είναι η λαγάνα, χωρίς προζύμι δηλαδή, γι΄ αυτό και είναι έτσι επίπεδη, με λεπτή την ψίχα και τραγανή την κόρα. Θέλει επομένως μόνον αλεύρι και νερό για να φτιαχτεί. ΄Αφθονο σουσάμι όμως από πάνω και καμιά φορά κάποιο μυρωδικό μέσα, όπως γλυκάνισο. Τόσο απλά, τόσο υπέροχα!
«Λάγανα πέττεται», που σημαίνει, ότι «τα λάγανα γίνονται», αναφέρει ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες». Τι όμως ήταν το αρχαίο λάγανο; Ένα άζυμο ψωμί θα πρέπει να ήταν κι αυτό, πλατύ όπως το σημερινό, κατά πάσα πιθανότητα όμως εκτός από αλεύρι και νερό περιείχε και λάδι. Η λέξη ωστόσο έχει διασωθεί ατόφια! Τα λάγανα τα περιγράφει κι ο Οράτιος στα κείμενά του χαρακτηρίζοντάς τα ως «Γλύκισμα των φτωχών».
Αυτό το άζυμο ψωμί πάντως έχει ιστορία ακόμη παλαιότερη. Το συναντούμε στη διατροφή πολλών αρχαίων λαών, όπως και των Ισραηλιτών, οι οποίοι έφαγαν άζυμο άρτο κατά τη νύχτα της Εξόδου. Ο Χριστός όμως, ως γνωστόν ευλόγησε αργότερα τον ένζυμο άρτο.
Στην ελληνική παράδοση όμως υπάρχει και η λαγάνα που έχει το σχήμα της «κυρα-Σαρακοστής». Ποια είναι αυτή η κυρία; Είναι μια παράξενη γυναίκα, που συμβολίζει τη νηστεία, η οποία αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα. Ως εκ τούτου φέρει ένα σταυρό στο μέτωπο, αλλά δεν έχει στόμα (γιατί απεικονίζει τη νηστεία όπως είπαμε), τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές των ημερών που ακολουθούν και έχει επτά πόδια που αντιπροσωπεύουν τις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής. Σε κάποια μέρη της Ελλάδας μάλιστα όπου υπήρχε το έθιμο της «κυρα-Σαρακοστής», κάθε Σάββατο έκοβαν το ένα πόδι της ώσπου να φθάσουν στο Μεγάλο Σάββατο. Αυτό το τελευταίο το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή καρύδι για τον τυχερό της επόμενης χρονιάς.
Ημέρα κάθαρσης λοιπόν η Καθαρά Δευτέρα καθώς αρχίζει, σύμφωνα με την χριστιανική θρησκεία η αποκάθαρση σώματος και ψυχής του ανθρώπου, προκειμένου να δεχτεί την Ανάσταση.
Διατροφικά πάντως η λαγάνα είναι όπως όλα τα ψωμιά. Εύγευστη μεν, αλλά σε μεγάλες ποσότητες και με τη συνοδεία ταραμοσαλάτας, όπως συνηθίζεται την Καθαρά Δευτέρα μπορεί να απογειώσει τη …ζυγαριά. Κάντε τα κουμάντα σας λοιπόν.
